Đặc điểm của loài chó là có bản năng trung thành (khuyển mã chí tình), chó không chê chủ nghèo, không rời chủ lúc lâm nạn. Là loài động vật có hệ thần kinh cao cấp nên chó không chỉ trung thành mà còn là loài vật thông minh, rất dễ huấn luyện. Thính giác, khứu giác và thị giác là 3 cơ quan đặc biệt phát triển ở chó. Chúng có khả năng nhận biết, phân biệt được gấp nhiều lần con người các tác nhân không rõ rệt từ bên ngoài thông qua các giác quan này.

Ngoài việc có thể phát hiện tiếng động cách xa hàng trăm mét, chúng còn có thể nghe được sóng siêu âm, là âm thanh có tần số cao, con người không nghe được. Khứu giác của loài chó cho phép phát hiện và phân biệt trên 3.000 mùi, hơi khác nhau với mật độ chỉ cần một phần tỷ. Thị giác của chó có thể phát hiện được ánh sáng hồng ngoại nên có thể di chuyển dễ dàng trong đêm tối.

Ngoài các giống chó của Đức và Bỉ là phổ biến nhất trong các đơn vị chó nghiệp vụ thì cũng có một số loài khác được đưa vào huấn luyện và phục vụ. Có thể kể đến như chó chăn cừu Hà Lan, chó Doberman Pinschers, chó Giant Schnauzers, chó Pit Bull Mỹ. Ngoài ra những giống chó như Béc-giê Đức, Béc-giê Bỉ, Nga, Rottweiler đều là những giống chó có khả năng bảo vệ, trấn áp tội phạm cao, dễ huấn luyện. giống chó Côn Minh (Trung Quốc) là loại chó nghiệp vụ chủ lực của công an và quân đội Trung Quốc với đặc tính, thông minh dễ dạy và đa năng như Béc giê Đức, thích nghi với môi trường thời tiết khó khăn. Chó nghiệp vụ biên phòng chủ yếu là giống chó béc giê, Riêng với chó chiến đấu, mỗi con trưởng thành có thể nặng hơn 35 kg và cao hơn 70 cm, có thể khống chế đối tượng ngay cú bổ nhào đầu tiên.

Chó chăn cừu Đức rất được ưa chuộng sử dụng làm chó nghiệp vu. Chúng rất có tiếng trong ngành cảnh sát, sử dụng để lần theo dấu tội phạm, tuần tra các khu vực mất an ninh, phát hiện và kiềm chế tội phạm. Thêm vào đó, hàng ngàn chó chăn cừu Đức được sử dụng bởi quân đội. Chúng thường được sử dụng để trinh sát, cảnh báo cho binh lính khi kẻ địch xuất hiện hay có mìn bẫy hoặc các hiểm nguy khác.[5] Chó chăn cừu Đức cũng được huấn luyện để tham gia nhảy dù từ máy bay.[6] Chó chăn cừu Đức là một trong các giống chó hay được sử dụng nhất trong các hoạt động đánh hơi. Các nhiệm vụ này bao gồm tìm kiếm và cứu hộ, tìm kiếm xác chết, ma túy, thuốc nổ, chất gây cháy, và nhiều nhiệm vụ khác. Chúng rất thích hợp cho nhiệm vụ này, vì khả năng đánh hơi nhạy bén và làm việc tập trung bất kể những gì dễ gây sao nhãng xảy ra xung quanh.

Có thời gian chỉ có chó chăn cừu Đức được chọn làm chó dẫn đường cho người mù. Trong những năm gần đây, chó Labrador và Golden Retrievers được dùng nhiều cho nhiệm vụ này, mặc dù người ta vẫn huấn luyện chó chăn cừu Đức. Vốn là một giống chó linh hoạt thông minh, chúng có khả năng xuất sắc trong nhiệm vụ này, nhờ có tinh thần trách nhiệm, thần kinh vững vàng, tinh thần dũng cảm và lòng gắn bó với chủ nhân. Chó chăn cừu Đức thường được sử dụng để chăn dắt cừu tại các đồng cỏ gần vườn tược và đồng ruộng. Chúng được sử dụng để ngăn cừu vượt ranh giới và phá hoại hoa màu. Tại Đức và những nơi khác, kỹ năng này được kiểm tra trong các bài thi chó được biết đến với tên gọi HGH (Herdengebrauchshund).[7]